TRAVEL / 11x bijzondere accommodaties in Zuid-Afrika – Waar ik sliep in Limpopo, Blyde River Canyon & Kruger NP

23
outpost

“Ik snuif de Afrikaanse lucht op en word direct overvallen door een liefdevolle warmte van herkenning. De warmte van mijn tweede thuis. Grote baobabs doemen op in de verte, de weg lijkt eindeloos. Mijn ogen speuren de vlaktes af en ik lach verrukt wanneer ik een leeuw in het hoge gras weet te spotten. Dit is hoe het leven moet zijn.”

In september besluit ik het noorden van Zuid-Afrika te ontdekken. De provincie Limpopo grenst aan Botswana, Zimbabwe en Mozambique. De vegetatie, de sfeer, de mensen, de dieren, de lucht… Alles bleek weer compleet anders dan op andere plekken in Zuid-Afrika. Dit gebied voelt veel meer aan als het échte Afrika, met eindeloze droge vlaktes vol baobab bomen, dorpjes vol lemen rondavels, het eindeloze niets… Lees hier het uitgebreide artikel over de route die ik heb afgelegd in Limpopo:

TRAVEL / ZUID AFRIKA – WATERBERG,
LIMPOPO, BLYDE RIVER CANYON &
KRUGER NATIONAL PARK: DE ROUTE

Zuid-Afrika-Limpopo-Kruger-12

De accommodaties in Limpopo, Zuid-Afrika

Ik kies ieder jaar weer voor een nieuw deel van Zuid-Afrika, en dat is zo’n mooie manier van reizen. Het scheelt natuurlijk dat ik er heb gewoond dus het land al heel goed ken, daarom voel ik nooit de stress van ‘alles in één keer willen zien’. Zo ver als Limpopo ben ik toentertijd echter niet geweest, dus ook voor mij was dit een heel nieuw stukje Zuid-Afrika!

In Limpopo ligt het vrij onbekende gebied Waterberg, dat heel hoog op mijn lijstje stond. Ook wilde ik heel graag het Kruger National Park helemaal van het uiterste noorden naar het bekende zuiden rijden en op de terugweg naar Johannesburg hebben we de Blyde River Canyon ontdekt. Deze reis stond voornamelijk in het teken van natuur en wildlife, boomhutten, braaien en fantastische uitzichten vanaf onze lodges. Vandaag licht ik al onze accommodaties in Limpopo, Kruger National Park & Blyde River Canyon uit, we hebben namelijk op zo’n bijzondere plekken geslapen!

Waterberg, Limpopo

Tshwene Lodge

Na aankomst op het vliegveld van Johannesburg rijden we direct in drie uurtjes door naar deze mooie lodge in het Welgevonden Game Reserve. Bij aankomst springen we direct in de safari 4×4 om van onze ‘eerste’ game drive te genieten. Wat is het fijn om terug te zijn! Al snel worden we getrakteerd op een leeuw, olifanten, neushoorns, buffels en meer prachtige dieren. Pas na dit Afrikaans genot checken we in, wat een fijn plekje is dit. Zo fijn dat we hier twee nachten slapen.

Tshwene Lodge is een afgelegen oase in de ruige vallei van de Taaibos rivier, het ligt echt in the middle of nowhere van Welgevonden Game Reserve. Tshwene Lodge bestaat uit vijf luxe suites met prachtig uitzicht op de valleien beneden en de heuvels daarbuiten. De kamer is perfect, een fijn bed en een badkamer met binnen-en buitendouche en een groot bad. Vanaf de veranda zien we de zon zakken. En oh, geen malaria-stress!

De lodge heeft verder twee lounges, een zwembad, bar, eetkamer en boma. Het eten smaakt ons goed en de safari’s vervelen nooit. Een perfecte start van ons Limpopo avontuur!

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid-Afrika-Accommodaties-2

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

 

Marataba Safari Lodge

Och, over Marataba zou ik nog wel drie artikelen kunnen schrijven. Wat was dit een onwijs bijzondere plek met lieve mensen, onvergetelijke game drives en een overweldigende natuur. Marataba Safari Lodge ligt in een privé concessie van het Marakele Game Reserve en dit is daadwerkelijk één van de mooiste game reserves die ik heb gezien. En dat zijn er heel wat (ik studeerde Lodge & Wildlife Management in Zuid-Afrika). Het is er zo mooi; met veel water en de vegetatie en de -brandende- bergen op de achtergrond, alsof ik me in Jurassic Park bevond. Er woedde een (gecontroleerde) bosbrand op de bergen en vanuit onze kamer en tijdens de night game drives zag je het enorm branden, dit gaf een hele bijzondere dimensie aan deze plek.

Marataba Safari Lodge lijkt een uitbreiding van de natuurlijke omgeving, zoals het hoort. De mensen zijn er ontzettend lief, het eten én de plek fantastisch – zo kwamen we terug van een avondsafari en waren alle bomen verlicht met lampjes en het veld met kampvuren, en dan wat kleine tafeltjes met uitzicht op de brandende bergen – en onze slaapplek, een canvas & stenen safari ‘tent’, zo zo zo mooi. Dat uitzicht!

Luke, onze ranger, weet zo’n beetje alles en is één van de leukste rangers die je je kunt wensen. Hij heeft ons drie dagen lang rondgereden en ons zelfs getrakteerd op een boottocht. En we hebben zo ontzettend veel wildlife gezien, van cheetah’s tot een luipaard met kill in een boom en van hele families olifanten tot hele bijzondere vogels. Net zoals bij de meeste lodges in Zuid-Afrika is alles bij de prijs inbegrepen (zoals maaltijden & game drives!) en het is het meer dan 827372398x waard. Wat. Een. Plek. Need I say more? Ze hebben trouwens nog een lodge in hetzelfde gebied op een berg, perfect voor wandelliefhebbers: Marataba Trail Lodge.

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

 

Ant’s Hill

Thuiskomen, dat is hoe het voelde bij Ant’s Hill. We blijven in de buurt, Ant’s Hill ligt een stukje verderop in het Waterberg gebied en hier wilde ik vooral slapen omdat ze er veel paarden hebben. Dat heb ik geweten, zo reed ik een ochtend lang tussen de giraffen en buffels en eindigde ik deze tocht met een gin & tonic en de resident neushoorns aan mijn voeten. Ant’s Hill (en Ant’s Nest) zijn ontstaan op een manier die ik respecteer, twee reisliefhebbers settelen zich uiteindelijk op deze plek in het bushveld en hebben alles beetje bij beetje opgebouwd.

We slapen in Ant’s Hill en krijgen een upgrade naar een enorme cottage in the middle of nowhere genaamd Hide Away, wat voelen we ons verwend! De cottage is prachtig, met twee lounges, meerdere slaapplekken, twee badkamers, een zwembad én een top deck met bad en eindeloos uitzicht. Bizar, maar wat een fantastische plek! De lodge zelf ligt op een klif en kijkt ver Waterberg in. Juist door de sfeer voelt het hier helemaal niet ‘posh’ trouwens – juist alsof je bij iemand thuis bent. In de algemene lounge pak je je eigen drankje uit de bar en plof je neer op de grote banken, met honden en medewerkers naast je, voor een goed gesprek en j eet samen met alle gasten aan een grote tafel (optioneel natuurlijk!). Zo leuk.

We hebben hier twee nachten geslapen en enorm genoten van de buitenlunch, de diners, de gesprekken, de game drives, de sundowner, de paardrijtocht en het ontmoeten van de neushoorns. Absoluut een aanrader!

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid-Afrika-Accommodaties-46

Zuid-Afrika-Accommodaties-50

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid-Afrika-Accommodaties-52

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

 

Magoebaskloof, Limpopo

Kurisa Moya

Vanuit het droge Waterberg rijden we in een paar uur richting de Magoebaskloof. Het landschap verandert snel en ik word blij van het groen dat voor me opdoemt. Kurisa Moya is meer dan ik had durven dromen – één van mijn favoriete plekken uit deze lijst. Mijn zwak voor boomhutten heeft me naar deze plek gebracht…

En deze plek heeft me geraakt. Kurisa Moya is een nature lodge, maar echt het is zo veel meer dan dat. Je reist hier terug naar een magische tijd waar vuur elektriciteit vervangt, vogels het geluid van je telefoon en bossen de bewoonde wereld. Op deze bijzondere plek, gelegen in een eeuwenoud oerbos, kies je tussen verschillende accommodaties zoals boomhutten, een cottage of een historische boerderij. Je bent omringd door bergen, inheemse bossen rivieren en er leven miljoenen vogels, apen, bokjes en meer dieren. Er is een hoop te doen qua activiteiten en wij hebben van een fantastische ochtendwandeling met een vogelaar genoten. Lisa, de eigenaresse, is een erg bijzonder en warm persoon waarmee we in korte tijd een prachtig gesprek over leven en dood hebben gehad.

De boomhut is alles waar ik van droom (ik wil dit dus echt bouwen om in te wonen…). Een tweepersoonsbed met uitzicht op oude bomen, een open haard, een keukentje met alles dat je nodig hebt; een badkamertje en een eigen veranda met barbecue – wat heb je nog meer nodig? Dit is naast Marataba, The Outpost & Ant’s Hill echt mijn ultieme tip uit deze lijst. Wat een plekje, spijt dat we hier maar een nachtje hebben geslapen. Er is hier zoveel te zien en te doen!

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid-Afrika-Accommodaties-54-2

Zuid-Afrika-Accommodaties-59-2

Zuid-Afrika-Accommodaties-58

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid-Afrika-Accommodaties-67

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

afrika what about her

 

Kruger National Park

The Outpost

Tijd voor Kruger National Park! Het was héél bijzonder om helemaal van het uiterste noorden naar het wat meer bekende zuiden te rijden. Het Kruger Park is zo’n 19.485 km² groot, dus je kan je voorstellen hoe bijzonder dit is geweest, en hoe divers!

Wij beginnen in het uiterste noorden van het Kruger Park dat bestaat uit een een aparte concessie die niet voor iedereen toegankelijk is, daarom was het zo bijzonder dat we hier hebben geslapen. Dit gebied, de Pafuri, behoort tot de Makuleke gemeenschap en zij zijn de enige die hier mogen wonen en werken. Ze werden er in 1968 uitgezet en na een langdurig proces zijn ze definitief teruggekeerd in 1998!

Deze regio is het wildste en meest afgelegen deel van het Kruger National Park en wij slapen in The Outpost, een fantastische lodge in Pafuri. Deze lodge is het resultaat van een unieke samenwerking tussen particuliere investeerders en de lokale gemeenschap en is de eerste lodge die gebouwd is in deze uitgestrekte regio. Het is een bijzondere lodge met een andere uitstraling die ik ben gewend; eenvoudige, strakke lijnen, elementen van staal en canvas – en toch benadrukt The Outpost haar prachtige omgeving.

We slapen hier twee nachten en gaan elke dag twee keer op safari. Omdat de dieren vrij rondlopen in heel Kruger National Park is het af en toe de vraag wat je hier ziet, maar wij hebben wederom ontzettend veel geluk gehad. De hele big five kwam weer voorbij, zelfs de zeldzame luipaard kwam voorbij lopen. Zelfs onze ranger was helemaal hysterisch blij, haha.

Het is eten is overheerlijk, we reizen af naar verschillende plekken in het park zoals de Lanner Gorge, de Luvuvhu rivier en het grensgebied met Zimbabwe en Mozambique en genieten van de bijzondere kamer. Want… heb je ooit zo’n toffe kamer gezien? Hij is OPEN! Je kunt het afsluiten met een soort geautomatiseerde rolgordijnen, maar dat is helemaal niet nodig. De voorkant staat hoog op palen en kijkt uit over de uitgestrekte wildernis. Niemand die je ziet. Ik kan er maar niet over uit hoe te gek dit is – het bad, het bed, die weidsheid! Woa. Als je iets bijzonders zoekt is dit het wel.

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid-Afrika-Accommodaties-79

Zuid-Afrika-Accommodaties-78

Zuid-Afrika-Accommodaties-77

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid-Afrika-Accommodaties-74

Zuid-Afrika-Accommodaties-73

Zuid-Afrika-Accommodaties-71

Zuid-Afrika-Limpopo-Kruger-1

Zuid-Afrika-Limpopo-Kruger-1

 

Mopani Rest Camp

We reizen langzaamaan richting het zuiden. Ook wel weer fijn om zelf te rijden en onze opgedane safari kennis te testen. We zijn goehoed en kruisen heel wat dieren af op ons lijstje. We slapen de eerste nacht in het (SAN Parks) Mopani Rest Camp. SAN Parks (de overheid) beheert alle rest camps in het Kruger NP. Tip: boek deze accommodaties, de meest voordelige in het Kruger National Park, op tijd! Wij boekten in februari voor onze reis in september en bijna alles was al uitverkocht. We slapen hier in een prima rondavel en verbazen ons over de renovaties in de restaurants van de rest camps. Wat zijn ze hip, met emaille soepkoppen en vlaggetjes! Wij halen zelf onze boodschappen bij het winkeltje en braaien er op los. Het is een soort kamperen, zo leuk na een dag dieren spotten.

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

kruger national park

 

Satara Rest Camp

Na weer een dag dieren spotten (er komt nog een apart Kruger artikel aan, want wat hebben we veel gespot!) slapen we iets zuidelijker in het SAN Parks Satara Rest Camp. Een iets groter kamp, maar met een hele fijne sfeer en ruim opgezette cottages en rondavels. Satara staat bekend om de vele katachtigen in de omgeving en dat hebben we geweten – we zagen zowel leeuwen als wederom de zeldzame luipaard! Satara heeft een grote winkel en zo hebben we weer genoten van een prima braai. Het Afrikaanse leven in de bush ten top. Ik heb heimwee naar het hier wonen, ik voel me er zo thuis.

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid-Afrika-Limpopo-Kruger-1

Zuid-Afrika-Limpopo-Kruger-1

 

Crocodile Brigde Rest Camp

De laatste nacht in het Kruger National Park slapen we in het uiterste zuiden, het SAN Parks Crocodile Bridge Rest Camp. Hier is het een drukte van jewelste, het is ook een toegangspoort en er komen hier veel dagjesmensen. Wij komen zoals altijd nét op tijd aan (de kampen zitten binnen een hek om de wilde dieren buiten te houden) na een fijne sundowner. Onze safaritent is super leuk en we moeten een beetje huilen tijdens onze laatste braai.

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid-Afrika-Limpopo-Kruger-30

 

PANORAMA ROUTE, MPUMALANGA

Lion Tree Top Lodge

We zeggen het Kruger National Park gedag (via een mooie laatste tocht door de wildernis) en reizen weer een stukje omhoog richting het startpunt van de Blyde River Canyon. We slapen weer eens in een boomhut bij Lion Tree Top Lodge, die ik met moeite in deze omgeving vond. Yay! De boomhut is wederom super leuk en ons verblijf gedenkwaardig. De eigenaar blijkt twee witte rescue leeuwen te hebben (ik weet nog niet helemaal wat ik daar van vond) en deze dieren van zo dichtbij zien is erg indrukwekkend. De plek zelf is zeker leuk opgezet met verschillende boomhutten, een boma, een bar en een lounge. En… een teckel! Little did I know – een maand later had ik zelf een teckel.

De volgende dag rijden we de Panorama Route en door Blyde River Canyon met al haar uitzichtpunten, maar eerlijk gezegd vond ik dat een klein beetje tegenvallen. Misschien kwam het door het weer (heel heet, droog, fel licht) of door het feit dat we net uit een anderhalve week wildernis kwamen, maar wat was het toeristisch! Bussen vol mensen bij ieder mooi stoppunt. Maar desalniettemin, de omgeving is waanzinnig mooi!

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid-Afrika-Accommodaties-88

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid-Afrika-Accommodaties-82

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid-Afrika-Accommodaties-92

 

The Sabie Townhouse

We stoppen in Sabie, het perfecte start-of eindpunt van de Panorama route. Sabie is een heel rustig en vriendelijk stadje naast de Sabie rivier. Net buiten het dorp zijn een aantal watervallen te vinden, waaronder de Bridal Veil en de Long Creek Falls. In het dorp zelf zijn een aantal leuke winkels en restaurantjes te vinden zoals de Wild Fig Tree, waar we heerlijk Zuid-Afrikaans eten.

Ik stuit op het het Sabie Townhouse en we besluiten hier te slapen, want wat is dit een leuk plekje! Onze kamer is licht & schoon en in de lounge met zwembad is het heerlijk vertoeven. We genieten van een (da’s lang geleden!) overvloedig ontbijtbuffet en zeggen de lieve eigenaresse weer gedag. Slaap je in Sabie? Dan is dit zeker een tip, het is echt een home away from home.

Zuid-Afrika-Accommodaties-99

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid-Afrika-Accommodaties-95

Zuid-Afrika-Accommodaties-102

Zuid-Afrika-Accommodaties-104

 

Luiperdskloof Lodge & Game Reserve

Een beetje verdrietig rijden we weer richting Johannesburg, morgen vliegen we weer terug naar huis. Pfoe, wat doet dat toch altijd pijn. Al roepend en dromend fantaseren we over onze eigen emigratieplannen en wonen we al zo’n beetje in Zuid-Afrika. Ooit…

Op zoek naar een toffe plek nabij Johannesburg vind ik Luiperdskloof Lodge. Luiperdskloof is gelegen in de onontdekte wildernis van Oost-Gauteng, slechts een uur van Pretoria en Johannesburg. Theo, de eigenaar, neemt ons bij aankomst direct mee op een tocht door ‘zijn’ wereld en plots worden we overvallen door een zandstorm. Dit zorgt samen met de oranje zonsondergang voor prachtige plaatjes!

Theo is een ontzettend vriendelijke man die ons alles vertelt over deze plek en zijn dromen. Momenteel wordt deze lodge vooral bezocht door weekendgasten uit Johannesburg en dat is zo zonde! Het is een hele mooie plek in een eigen game reserve en een perfecte uitvalsbasis richting Kruger National Park. En… Ze hebben er ook een boomhut. HA! Daar wil ik natuurlijk in slapen. Hij is te gek, met uitzicht op de rivier, een perfecte afsluiter van deze reis.

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid-Afrika-Accommodaties-112

Zuid-Afrika-Accommodaties-111

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid Afrika Limpopo Accommodaties

Zuid-Afrika-Limpopo-Kruger-1

 

Meer Zuid-Afrika

Zoals jullie inmiddels wel weten heb ik in Zuid-Afrika gewoond en ik blijf maar terugkomen. Ik heb er echt mijn hart verloren en hoop er ooit nog een keer te gaan wonen. Voor nu reis ik gewoon zo veel mogelijk terug! Lees hier de andere verhalen en guides over dit bijzondere land, bijvoorbeeld:

TRAVEL / GARDEN ROUTE, ZUID-AFRIKA – DE MOOISTE ROAD TRIP ROUTE VAN PORT ELIZABETH NAAR KAAPSTAD

TRAVEL / SLAPEN IN ZUID-AFRIKA – DE ULTIEME GARDEN ROUTE HOTSPOT GUIDE

Afrika, DESTINATIONS, Hotspots, Must Sleep, The Boho Guide, TRAVEL, Travel Tips & Inspiration, Zuid-Afrika

Leave a reply

23 comments

  1. Sanne Grieten 15 januari, 2018 at 07:56 Beantwoorden

    Ik kan niet geloven dat ik vroeger niet naar Afrika wou reizen. Geen idee wat me bezielde, maar door de jaren heen ben ik verliefd geworden op Zuid-Afrika, wetende dat ik er nog nooit ben geweest. Ik hoop dit binnenkort wél te doen en dan komen deze bijzondere, mooie accommodaties goed van pas. Dank voor delen!

    • Laura 29 januari, 2018 at 08:58 Beantwoorden

      Haha aaaahw, zo grappig! Ik wilde juist altijd heeel graag naar Afrika als klein meisje (Lion King!) en het was dan ook de eerste buiten-Europa reis die ik maakte (en bleef een jaar hangen haha!). Zo verliefd, hoop dat je er snel kan zijn!

  2. Denise 15 januari, 2018 at 09:18 Beantwoorden

    Onafgebroken ‘Ohoooohhh’ zuchtend ben ik net door alle foto’s heen gescrold. Wat een geweldig mooie accommodaties! Ik hou zooo van hout, en alles lekker ‘open’ en met veranda’s met mooie uitzichten. Schitterend! Ultieme wegdroomaccommodaties! Ik ben 6x in Afrika geweest, maar meestal in Noord-Afrika en 1x in Senegal. Zuid-Afrika en de rest van Zuidelijk Afrika lijken me echt heel mooi!

  3. Simone | Paper Travels 22 januari, 2018 at 22:12 Beantwoorden

    Ik ben stiekem een beetje verliefd geworden op Zuid Afrika na het lezen van deze post. En dat terwijl ik er nog nooit geweest ben. Afgelopen jaar voor het eerst een beetje aan safari mogen ruiken in Senegal en nu wil ik voor het echte werk gaan. Lijkt me helemaal fantastisch!

  4. Thijs 10 maart, 2018 at 21:17 Beantwoorden

    Wauw, wat een fantastische foto’s! Heb niet alleen veel reisinpsiratie opgedaan, maar ook interieur inspiratie. Die badkuipen, geweldig! En al die wilde dieren, ik ben jaloers! Hopelijk kan ik er snel een keer naartoe. Je blog is heel gaaf! Ga zo door.

  5. Cornelis Pels 2 januari, 2021 at 15:06 Beantwoorden

    Heb Zuid Afrika van links naar rechts en van onder tot bijna boven doorkruist, maar mis op mijn lijst nog een groot gedeelte van Limpopo en had gehoopt in feb. 2021 naar Waterberg (Marakele/Welgevonden) en verder naar Venda en Magoebaskloof te gaan en vandaar dat ik je voortreffelijke site direct op mijn te bezoeken lijstje heb gezet.
    Ben (81jaar) inmiddels 12 keer in Zuid Afrika geweest en hoop dit bovenstaande toch echt nog een keer mee te maken.

    • Laura 5 januari, 2021 at 21:02 Beantwoorden

      Dag Cornelis, wat ontzettend leuk dat je op mijn site terecht bent gekomen en wat mooi dat je al zo vaak in Zuid-Afrika bent geweest. Ik zou in 2020 ook nogmaals terug naar de Limpopo regio te reizen, ik hoop toch echt dat dat ergens dit jaar wel weer kan… Wie weet treffen we elkaar daar toevallig! Wat prachtig ook, met 81 jaar!

Post a new comment

Lees ook:

header fridiary

FRIDIARY #26

Fridiary o’clock! Het dagboekje op vrijdag. Persoonlijke nootjes tussen de droombestemmingen door. Een klein kijkje in mijn leven. Momentjes delen in grootse dagboekjes met kleine ...